« واکاوی منزلت حضرت هارون(علیه السلام) نسبت به حضرت موسی(علیه السلام) از دیدگاه شریعت یهود، در راستای فهم حدیث منزلت»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معارف دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد اصفهان ایران

2 گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت (ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران.

10.22034/jep.2023.369398.1503

چکیده

یکی از موضوعاتی که در جهان اسلام، همواره مورد اختلاف بوده است، جایگاه امیرالمؤمنین علیه السلام و خاندان رسول‌اکرم صلی الله علیه و آله در شریعت اسلام است. در این میان، حدیث منزلت یکی از موارد راهگشا است، که البته میزان دلالت آن، از حیث اقلّ و اکثر، با اختلاف‌نظر مواجه گردیده است. حدّاقل دلالت آن، جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام برای رسول‌اکرم صلی الله علیه و آله در مدّت عدم حضور ایشان در مدینه به دلیل همراهی سپاهیان در جنگ تبوک است و حدّاکثر دلالت آن، نصب امیرالمؤمنین علیه السلام در بالاترین جایگاه شرعی پس از نبوّت و انحصار این جایگاه به شایستگان از نسل ایشان است. آنچه می‌تواند مؤیدی بر برداشت حدّاکثری از حدیث منزلت باشد، انطباق جایگاه امیرالمؤمنین علیه السلام در اسلام، بر جایگاه هارون در شریعت یهود است. هدف از این پژوهش، شناسایی مناصب شرعی هارون از دیدگاه متون مقدس یهود و بکارگیری آن به عنوان قرینه بر فهم دلالت حدیث منزلت است. نتایج این پژوهشِ کتابخانه‌ای، حاکی از انحصار مهم‌ترین منصب دینی یهود، پس از نبوّت، یعنی منصب «کهانت اعظم» در هارون و نسل او است. این منصب شامل اختیارات و وظایفی مشابه منصب امامت در شیعه است. قرائنی مانند صدور حدیث منزلت در شرایطی غیر از جنگ تبوک، وجود رابطه بین نسَب و منصب در اسلام و موارد دیگر، دلالت حدّاکثریِ حدیث منزلت را تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
کتاب مقدس (ترجمه قدیم).
ابن رشد، محمد بن أحمد، بدایة المجتهد، چاپ چهارم: مطبعة مصطفى البابی الحلبی وأولاده، مصر، 1395ق.
ابن شعبة الحرانی، تحف العقول، تصحیح وتعلیق علی أکبر الغفاری، چاپ دوم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم، قم، 1404ق.
ابن عساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق، دارالفکر، بیروت، 1995م.
ابن قدامه، عبد الرحمن، الشرح الکبیر، دار الکتاب العربی، بیروت، بی‌تا.
ابن ماجة، محمّد بن یزید، سنن ابن ماجة، تحقیق محمّد فؤاد عبد الباقی، دار الفکر، بی جا،بی‌تا.
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفى السقا و دیگران، دار المعرفة، بیروت،بی‌تا.
احمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، مذیلة بأحکام شعیب الأرنؤوط، مؤسسة قرطبة، قاهرة،بی‌تا.
اشتاین سالتز، ادین، سیری در تلمود، ترجمه باقر طالبی دارابی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1383ش.
آنترمن، آلن، باورها و آیین‌های یهودی، ترجمه رضا فرزین، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1385ش.
بخاری، محمّد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دارالفکر، بی جا، 1401ق.
برقى، احمد بن محمد، المحاسن، چاپ دوم: دار الکتب الإسلامیة، قم، 1371ش.
ترمذی، محمّد بن عیسى، سنن الترمذی، چاپ دوم: دار الفکر، بیروت، 1403ق.
دورانت، ویل، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام و دیگران، چاپ ششم: انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1378ش.
زمخشرى، محمود، الکشاف‏‏، چاپ سوم: دارالکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
شفیعی، روح الله، خاندان پیامبران در کتاب مقدس و قرآن، چاپ اول: دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، 1395ش.
صانعی، مرتضی، خطاناپذیری پاپ، چاپ اول: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، 1387ش.
صدوق، محمد بن علی، أمالی الصدوق‏، چاپ ششم: کتابچی، تهران، 1376ش.
صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا؟ع؟، چاپ اول: نشر جهان‏، تهران، 1378ق.
صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ دوم:  اسلامیه، تهران، 1395ق.
صدوق، محمد بن علی، التوحید، چاپ اول: جامعه مدرسین، قم، 1398ق.
صدوق، محمد بن علی، معانی الأخبار، چاپ اول: جامعه مدرسین‏، قم، 1403ق.
طباطبایى، محمّد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن‏، چاپ پنجم: جامعه‏ مدرسین، قم، 1417ق.
طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، چاپ دوم: مکتبة العلوم والحکم، موصل، 1404ق.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، چاپ سوم: انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
طوسى، محمّد بن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن‏، تحقیق احمد قصیرعاملى‏، دار احیاء التراث العربى‏، بیروت‏،بی‌تا.
عیاشى، محمّد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق هاشم رسولى محلاتى، چاپخانه علمیه‏، تهران‏، 1380ق.
فخرالدین رازى، محمّد بن عمر، مفاتیح الغیب‏، چاپ سوم: دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1420ق.
فرات کوفی، تفسیر فرات کوفی، چاپ اول: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، تهران، 1410ق.
قرطبى، محمّد بن أحمد، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول: انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1364ش.
قمى، على بن ابراهیم‏، تفسیر القمی، چاپ چهارم: دار الکتاب‏، قم، 1367ش.
کرینستون، جولیوس، انتظار مسیحا در آیین یهود، ترجمه حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، قم، 1377ش.
کلینى‏، محمد بن یعقوب، الکافی‏، چاپ چهارم: دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، 1407ش.
کوهن، آبراهام، خدا، جهان، انسان و ماشیح در آموزه‌های یهود، ترجمه امیرفریدون گرگانی، المعی، تهران، 1382ش.
کوهن، آبراهام، گنجینه‌ای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانی، چاپ اول: اساطیر، تهران، 1382ش.
گرنت، رابرت. م و تریسی، دیوید، تاریخچه مکاتب تفسیری و هرمنوتیکی کتاب مقدس، ترجمه و نقد ابوالفضل ساجدی، چاپ اول: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1385ش.
ماسون، دنیز، قرآن و کتاب مقدس؛ درون مایه‌های مشترک، ترجمه فاطمه سادات تهامی، دفتر پژوهش و نشر سهروردی، تهران، 1385ش.
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی فی فقه الشافعی، چاپ اول: دار الکتب العلمیة، بی جا، 1414 ق.
متقی هندی، علاء الدین، کنز العمال، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1409ق.
مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار الفکر، بیروت،بی‌تا.
مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، الموتمر العالمی للشیخ المفید، قم، 1413ق.
مفید، محمد بن محمد، الأمالی(للمفید)، کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.
مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان‏، چاپ اول‏: دار إحیاء التراث‏، بیروت، 1423ق.
منسوب به امام حسن عسکری؟ع؟، التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری؟ع؟، چاپ اول: مدرسة الإمام المهدی عجل الله تعالى فرجه الشریف‏، قم، 1409ق.
ورام، مسعود بن عیسى، مجموعة ورّام‏، چاپ اول: مکتبه فقیه‏، قم، 1410ق.
هاکس، مستر، قاموس کتاب مقدس، اساطیر، بی جا، 1377ش.
مقالات
اعدادی خراسانی، مرتضی، «عصمت انبیاء»، سفینه، ش 31، 1390ش.
خیراللهی، محمد علی، «بررسی فقهی و تاریخی حرمت صدقه بر سادات»، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن اسلامی، ش 18، 1387ش.
قریشی، حسن و زمانی، سارا، «پیدایش نهاد نقابت و عوامل سیاسی، دینی و فرهنگی آن در اسلام»، فصلنامه تاریخ، ش 28، 1392ش.
قنبری، بخشعلی و نجات نیا، منصوره، «آداب و مراتب روحانیت در کلیسای کاتولیک رم و انگلیس»، معرفت ادیان،  ش 13، 1391ش.
کاوه، محمد، «تحلیل انتقادی مقایسه عصمت امام و خطاناپذیری پاپ»، اندیشه نوین دینی، ش 32، 1392ش.