گروه علوم قران و حدیث دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد تهران
10.22034/jep.2018.163173
چکیده
خطبۀ غدیر یکی از ارزشمندترین متون روایی است که در روز غدیر و در پی نزول آیۀ 67 سوره مائده و در بافت موقعیتی خاص از سوی پیامبر (ص) ایراد شده و حاوی مجموعه‌ای ازپیام‌ها، اخبار، اوامر، نواهی، بشارت‌ها و انذارهاست. لایه‌های پیدا و پنهان خطبۀ غدیر را می‌توان با کنش گفتاری مورد تحلیل قرار داد. ﻧﻈﺮﯾه ﮐﻨﺶ ﮔﻔﺘﺎری ﯾﮑﯽ از ﻧﻈﺮﯾﺎت مطرح در ﻋﻠﻢ ﮐﺎرﺑﺮدﺷﻨﺎﺳﯽ زﺑﺎن است که با لحاظ نمودن زﺑﺎن در ﺑﺎﻓﺖﮐﻨﺶِ اﻧﺴﺎﻧﯽ، دستیابی به ناگفته‌های متن و تحلیلِ معانی غیر آشکار گفتار را امکان پذیر ساخته و موجب تفسیر نظام مند متون می‌شود. هدف از تحقیق حاضر شناسایی و تحلیل کنش-های گفتاری درخطبۀ غدیر بر پایۀ مهم‌ترین کنشهای گفتاری در نظریۀ سِرل است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. یافته های تحقیق نشان داد که کنشهای اعلامی، ترغیبی، اظهاری، عاطفی و تعهدی به ترتیب بیشترین کاربرد را در این خطبه داشته‌اند. با توجه به بافت موقعیتی خطبه و بسامد کنشهای به کار رفته در آن، گوینده در پی اعلام جانشین با کمک ترغیب مخاطب، اظهار و توصیف ویژگی‌ها و یادکرد فضیلت‌های امام علی(ع) ، ذهنیت خود را با مخاطب به اشتراک گذاشته تا مخاطبان را به بیعت با امام علی (ع) فراخواند. نتیجۀ آنکه با توجه به بافت پیرامونی ایراد این خطبه و زمینه های تاریخی آن اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرهﮔﻔﺘﺎرﻫﺎی ﮐﻨشی در خطبۀ غدیر از سوی پیامبر(ص) با هدف و مقصود نهایی آن حضرت در ایراد خطبه همسوبوده است.
)