بازبینی نگاه جریان سلفی‌گری ایرانی به مؤلفه علم امام با محوریت نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌پژوه سطح چهار رشتۀ امام‌شناسی حوزۀ علمیۀ قم، ایران

10.22034/jep.2020.178303.1062

چکیده

«علم امام» یکی از مهم‌‌ترین مقوّمات جایگاه امامت است. در بینش امامیه، گسترۀ علم و آگاهی امام _ به اذن خداوند _ حتی امور فرا‌زمینی و غیبی را نیز دربرمی‌گیرد. جریان سلفی‌‌گری ایرانی این مقام امامان را برنتافته و این مسائل را جعلیات و به‌ مثابه دوری از اسلامِ ناب معرفی کرده و از برخی خطبه‌های نهج البلاغه در مسیر انکار ‌علمِ غیب امام بهره جسته‌ است. ادلهٔ سید ابوالفضل برقعی بر انکارِ «‌علمِ غیب» را می‌توان حولِ محور کلیِ اعتراف امیر المؤمنین(ع) بر انکار ‌علمِ غیب برای خویش، اختصاص علوم فرابشری به خداوند، و نفی ‌علمِ غیب با توجه به منابعِ علم امامْ‌‌ طرح کرد. در این تحقیق، پس از بیان و تبیین گستره، قلمرو و منابع علم امام از نگاه امام علی(ع)، به بررسی ادلهٔ نافیِ ‌علمِ غیب از دیدگاه ابوالفضل برقعی، پرداخته شده است تا درستی یا نادرستی ادعای او آشکار شود.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
** نهج البلاغه.
ابطحی، سید عبدالحمید، علم امام در باور شیعیان نخستین، مؤسسه فرهنگی امامت، قم، 1389‌‌ ش.
ابن اثیر جزری، علی بن ابی الکرم، اسد الغابه فی تمییز الصحابه، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.
ابن حجر عسقلانی الشافعی، احمد بن علی، فتح الباری، دار المعرفة، بیروت، 137۶ق.
ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقه علی اهل الرفض والظلال والزندقه، مطبعة الوهبیة، مصر، 1292م.
أبن سعد، محمد بن منیع زهری، الطبقات الکبری، دار بیروت، بیروت، 1405ق.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبداللّه، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق‌‌: خلیل مامون، دار المعرفة، بیروت، 1427ق.
ابن عساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق‌‌: علی شیری، دارالفکر، 1416ق.
برقعی، ابوالفضل، بررسی علمی احادیث مهدی، نسخهٔ افست موجود در کتابخانهٔ بنیاد جعفری؟ع؟.
برقعی، ابوالفضل، تضاد مفاتیح با قرآن، نسخهٔ افست موجود در کتابخانهٔ بنیاد جعفری؟ع؟.
برقعی، ابوالفضل، عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول، نسخهٔ افست موجود در کتابخانهٔ بنیاد جعفری؟ع؟.
برقعی، ابوالفضل، قرآن برای همه، نسخه افست موجود در کتابخانهٔ بنیاد جعفری؟ع؟.
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن، تحقیق‌‌: احمد محمد شاکر، مطبعة مصطفی البابی، قاهره‌، 1968م.
جوادی آملی، عبداللّه، تفسیر موضوعی، مؤسسه اسراء، قم، بی‌تا.
الحلبی، علی بن برهان، سیره حلبیه، دار المعرفة، بیروت، 1400ق.
خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، بی‌تا.
شوشتری، قاضی نوراللّه، احقاق الحق وازهاق الباطل، مکتبه آیة اللّه نجفی المرعشی، قم، بی‌تا.
طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی)‌، رجال الطوسی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،‌‌ قم، 1415ق.
فاضل مقداد، مقداد بن عبداللّه، اللوامع الالهیه فی مباحث الکلامیه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1380‌‌ ش.
فیروزآبادی، سید مرتضی، فضایل الخمسه فی الصحاح السته، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1380‌‌ ش.
قرطبی، محمد بن احمد، تفسیر الجامع لاحکام القرآن، دارالکتب العربی، بی‌تا.
قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، کتابفروشی اسلامی (چاپ افست)،‌‌ قم‌‌.
کراجکی، ابوالفتح محمد بن علی، کنز الفوائد، دار الذخائر،‌‌ قم، بی‌تا.
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365‌‌ ش.
مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1362‌‌ ش.
مرعشی، شهاب الدین، موسوعة الامامه فی نصوص اهل السنة، صحیفه خِرد، قم، 1430ق.
مظفر، محمد حسن، دلائل الصدق لنهج الحق، مؤسسة ‏آل البیت؟عهم؟ لاحیاء التراث، قم، 1422ق.
نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، نشر صدوق، تهران، 1397 ق.
نادم، محمد حسن، «علم امام از نگاه امیر المؤمنین؟ع؟ با تکیه بر نهج البلاغه»، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش 16، زمستان ۱۳۹۳.
.