بازخوانی اندیشه امامتی سلفی گری ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش پژوه سطح چهار امام شناسی، دبیر علمی و پژوهشگر بنیاد جعفری

10.22034/jep.2019.111721

چکیده

پژوهش حاضر به منظور شناخت آرای امامتی جریان سلفی­گری ایرانی -که از جریان‌های تجدید­نظر­طلب در باورهای شیعی است- و بررسی تطابق یا عدم تطابق آن با جریان اصلی امامیه صورت پذیرفته است. نگارنده در چهار حوزۀ تعریف امامت، ویژگی‌های اصلی و غیر­اصلی امام و فرایند شکل­گیری امامت از نگاه این جریان، به بحث و نظر پرداخته است. ابتدا با تبیین پنج واژه از منظومۀ واژگانی که شیعیان برای تعریف در حوزۀ امامت به کار برده‌اند، به علل مخالفت جریان سلفی­گری ایرانی با این واژگان پرداخته شده است. در حوزۀ ویژگی‌های اصلی امامت، انکار نصب امام از سوی خداوند و علم و عصمت امامان از سوی آنان، و تردیدشان در افضلیت امیرمؤمنان(ع) بر سایر خلفا، از یافته‌های این نوشتار است. این جریان در حوزۀ ویژگی‌های فرعی، شئون و مناصب امامان، همان رویۀ انکار را پیش گرفته است و به زعم خویش، قرآن و عقل را مؤید آرای خویش پنداشته­ است. در نهایت نیز در فرایند انتقال امامت، به انکار نص و عدم انتصاب امامان تصریح داشته‌اند. این پژوهش کوشیده است گزارشی مستند از این چهار مؤلفه در آرای این گروه ارائه کند تا با تبیین صحیح نگاه این جریان به مسئلۀ امامت، میزان همخوانی و مخالفت آنان با رئوس عقاید جریان اصلی امامیه را آشکار سازد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
نهج البلاغة (سخنان امیرمؤمنان؟(ع)، گردآوری سید رضی.
ابن­منظور مصری، محمد بن مکرم، لسان العرب، ادب حوزه، قم، 1405 ق.
برقعی، ابوالفضل، تضاد مفاتیح با قرآن، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
-----------، عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
-----------، بررسی علمی در احادیث مهدی، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع)قم.
-----------، درسی از ولایت، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
-----------، خرافات وفور در زیارات قبور، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
-----------، قرآن برای همه، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
-----------، تابشی از قرآن، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
بلاغی، سید عبد­الحجت، تذکرۀ عرفاء، مظاهری، تهران، ۱۳۲۷ ش.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی، مؤسسۀ اسراء، قم.
چگینی، رسول، جریان­شناسی سلفی­گری ایرانی، سفیر سلامت، قم، 1396 ش.
حر عاملی، محمد بن حسن، اثباة الهداة، مطبعة العلمیة، قم.
حلی، حسن بن یوسف مطهر، الالفین، سعدی، تهران.
شریعت سنگلجی، حسن، کلید فهم قرآن، نسخۀ افست موجود در بنیاد جعفری(ع) قم.
صافی گلپایگانی، لطف­الله، امامت و مهدویت، واحد بین­الملل دفتر آیت­الله صافی، قم، ۱۳۸۰ ش.
فرید تنکابنی، عبدالوهاب، اسلام و رجعت، نسخۀ افست موجود در کتابخانۀ بنیاد جعفری(ع) قم.
قلمداران، حیدرعلی، راه نجات از شر غلات، نسخۀ افست موجود در بنیاد جعفری(ع) قم.
-------------، شاهراه اتحاد، نسخۀ افست موجود در بنیاد جعفری(ع) قم.
-------------، زیارت و زیارتنامه، نسخۀ افست موجود در بنیاد جعفری(ع) قم.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ترجمۀ سید جواد مصطفوی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
محقق اصفهانی، محمدحسین، حاشیه المکاسب، چاپ دوم: ذوی القربی، قم، 1427 ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، المسلک فی اصول الدین، آستان قدس رضوی، مشهد.
مجلسی، ‌محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1403 ق.
یزدی مطلق، محمود، امامت­پژوهی، چاپ چهارم: آستان قدس رضوی، مشهد، 1391 ش.
اقوام کرباسی، اکبر، «مرجئۀ شیعه»، جستارهایی در مدرسۀ کلامی کوفه، زیر نظر محمدتقی سبحانی، مؤسسۀ علمی - فرهنگی دار الحدیث، قم، 1395 ش.
بشارتی راد، حسن، «جریان­شناسی تقریب مذاهب اسلامی»، پژوهش‌های منطقه­ای جدید، شمارۀ 9، پاییز 1392.
توران، امداد، «حیات پیشین انسان از دیدگاه متکلمان بغداد»، جستارهایی در مدرسۀ کلامی بغداد، زیر نظر محمدتقی سبحانی، مؤسسۀ علمی - فرهنگی دار الحدیث، قم، 1395 ش.
مؤدب، سیدرضا و تصدیقی شاهرضائی، علی، «نقد دیدگاه روش تفسیر قرآن به قرآن، قرآنیان شیعه»، پژوهش دینی، شمارۀ 29، پاییز و زمستان 1393.
موسوی، محمدمهدی، «بررسی و نقد نگاه جریان سلفی­گری ایرانی به جایگاه صحابه با محوریت کتاب بت­شکن و شاهراه اتحاد»، کلام و ادیان، شمارۀ 1، تابستان 1398.
--------------، «نقد کتاب دعای ندبه و خرافات آن»، مکتب وحی، شمارۀ 23، تابستان 1396 ش.
طباطبایی، مصطفی، پاسخ به شبهات، نسخۀ موجود در سایت نویسنده: http://www.tabatabaie.net، تاریخ مراجعه: 15/2/1397.
------------، تفسیر بیان معانی در کلام ربانی، نسخۀ موجود در سایت نویسنده:  http://www.tabatabaie.net، تاریخ مراجعه: 15/2/1397.
------------، نقد کتب حدیث، نسخۀ موجود در سایت نویسنده:  http://www.tabatabaie.net، تاریخ مراجعه: 15/2/1397.
------------، راهی به سوی وحدت اسلامی، نسخۀ موجود در سایت نویسنده:  http://www.tabatabaie.net، تاریخ مراجعه: 15/2/1397.