Examining the role of differences in belief and their roots in triggering the Battle of Jamal

Document Type : Original Article

Authors

1 Level four student of Shia studies, Howze school, Qom, Iran

2 PhD in history of Islam, Baqir-al Oloom University, Qom, Iran

10.22034/jep.2021.251967.1238

Abstract

Jamal was the name of the first civil conflict occuring among the Muslims and one of the most daunting challenges during Imam Ali’s (AS) reign. Researchers have attributed the cause of this conflict to historical, cultural and political backgrounds, however, they have failed to address the cognitive backgrounds emenating from the general ideological atmosphere of the historical epoch. The current study adopt a descriptive-analytical approach utilizing library resources and seeks to shed insight on contentious ideologies between Sunnis and Shias and their role in the start of Jamal conflict. The findings of the current research indicates that the unfavorable circumstances after the demise of the holy prophet was conducive to the formation of distorted beliefs in the society giving way to some divisions among Muslims ultimately resulting in Jamal conflict. Some of these beliefs are as follows: equating the status of Imam with worldly posessions, obviating the necessity of infallability and religious jurisprudence for Imams, disregarding superiority and transendence of Imam, not differentiating between Imam Ali (AS) and other companions, attributing a prominent position for Aisha as the mother of believers, and for companions as a just , unexceptionable figure.

Keywords


قرآن کریم
نهج البلاغة (سخنان امیرمؤمنانع)، گردآوری سید رضی.
آمدى، على بن محمد، ابکار الأفکار فی اصول الدین‏، دار الکتب، قاهره، 1423ق.
ابن‌ابى‏الحدید، عبدالحمید ‌بن هبة‏الله‏، شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم: دار إحیاء الکتب العربیة، بیروت، 1385ق.
ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف فی الأحادیث و الآثار، تحقیق: سعید محمد اللحام، چاپ اول: دار الفکر، بیروت، 1409ق.
ابن‌اثیر جزری، عزالدین علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، تحقیق: علی شیری، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1408ق.
‌ابن‌اعثم کوفی، احمد ‌بن اعثم، الفتوح، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1406ق.
ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تواریخ الملوک و الأمم، تحقیق: دکتر سهیل زکار، دار الفکر، بیروت، 1415ق.
ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق: محمد ‌بن عبدالرحمن عبدالله، دار الفکر، بیروت، 1429ق.
ابن‌حجر عسقلانی، شهاب‌الدین ابوالفضل احمد ‌بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، چاپ چهارم: دار الکتب العلمیة، بیروت، 2010م.
ابن‌حنبل، احمد ‌بن محمد ‌بن حنبل، المسند، دار صادر، بیروت.
ابن‌سعد، محمد ‌بن سعد ‌بن منیع، الطبقات الکبری،‏ دار صادر، بیروت.
ابن‌شبّه نمیری، أبوزید عمر بن شبّه، تاریخ المدینة المنوّرة، محقق: فهیم محمد شلتوت، دار الفکر، بیروت، 1410ق.
ابن‌شهرآشوب، أبوجعفر رشیدالدین محمد بن علی، مناقب آل أبی ‌طالب، مؤسسۀ انتشارات علامه، قم.
ابن‌عبدالبر، أبوعمر یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق و تعلیق: شیخ علی محمد معوض و شیخ عادل أحمد عبد الموجود، دار الکتب العلمیة،  بیروت، 1415ق.
ابن‌عبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، چاپ سوم: دار الکتاب العربی، بیروت، 1384ق.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد‌ بن عبدالله، أحکام القرآن، تحقیق: محمد عبد القادر عطا، دار الفکر للطباعة والنشر، بیروت.
ابن‌عساکر، علی بن حسن بن هبة‌الله، تاریخ دمشق الکبیر، تحقیق: علی عاشور الجنوبی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1421ق.
ابن‌عماد، عبدالحی بن عماد، شذرات الذهب فی أخبار من ذهب، دار الفکر، بیروت، 1414ق.
ابن‌قتیبه دینوری، أبومحمّد عبدالله بن مسلم، الإمامة و السیاسة، شریف رضی، قم، 1388ق.
ابن‌قتیبه دینوری، أبومحمّد عبدالله بن مسلم، المعارف، چاپ دوم: دار المعارف، قاهره، 1969ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، تحقیق: أحمد أبو ملحم و دیگران، چاپ پنجم: دار الکتب العلمیة، بیروت، 1409ق.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، السیرة النبویة، محقق: صدقی جمیل العطار، چاپ اول: دار الفکر، بیروت، 1425ق.
ابن‌ماجه، محمد ‌بن یزید، السنن، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، دار الفکر، بیروت.
ابن‌مغازلی، علی بن محمد، مناقب علی بن أبی ‌طالب، چاپ دوم: المکتبة الاسلامیة، تهران، 1402ق.
ابن‌ملقن، عمر بن علی، غایة السؤل فی خصائص الرسولصل، تحقیق: عبد الله بحر الدین  عبد الله، دار البشائر الإسلامیة، بیروت، 1414ق.
ابوداود سجستانى، سلیمان بن اشعث، سنن أبی‌ داود، تحقیق: محمد محیی ‏الدین عبد الحمید، دار إحیاء السنة النبویة، بیروت.
ابومخنف، لوط بن یحیی، أخبار الجمل، تحقیق: الشیخ قیس بهجت العطار.
ابونعیم اصفهانى، احمد بن عبدالله‏، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، دار الفکر، بیروت، 1416ق.
امین، احمد، ضحی الإسلام، المکتبة العصریة، بیروت، 1427ق.
امینى، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة،  قم، 1416ق.
ایجی، عضدالدین عبدالرحمن بن رکن‌الدین احمد بن عبدالغفار، المواقف، تحقیق: عبدالرحمن عمیرة، دار الجیل، بیروت، 1418ق.
باقلانی، محمد‌ بن طیب، تمهید الأوائل فی تلخیص الدلائل، تحقیق: عمادالدین احمد حیدر، مؤسسة الکتب الثقافیة، بیروت، 1407ق.
بخاری، ‏محمد ‌بن اسماعیل، الجامع الصحیح، تحقیق: أحمد زهوة و أحمد عنایة، دار الکتاب العربی، بیروت.
بلاذری، احمد ‌بن یحیى، أنساب الأشراف، تحقیق: دکتر سهیل زکار و دکتر ریاض زرکلی، دار الفکر، بیروت، 1417ق.
ترمذی، محمد‌ بن عیسی، السنن، دار ابن ‌الجوزی، قاهره، 1432ق.
تفتازانى، مسعود ‌بن عمر، شرح المقاصد، منشورات الشریف الرضی‏، قم، 1409ق.
جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف‏،‏ الشریف الرضی، قم.
جمعی از باحثین، عائشة أم المؤمنین؛ موسوعة علمیة عن حیاتها و فضلها و مکانتها العلمیة و علاقتها بآل البیت و رد الشبهات حولها، چاپ اول: الدرر السنیة، عربستان، 1434ق.
حاکم نیشابوری، ‏محمد ‌بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، چاپ دوم: دار الکتب العلمیة، بیروت، 1422ق.
حلى، حسن بن یوسف، الرسالة السعدیة، دار الصفوة، بیروت‏، 1413ق.
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، دار الکتب العلمیة، بیروت.
خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، تحقیق: مصطفی نجیب فواز، چاپ اول: دار الکتب العلمیة، بیروت، 1415ق.
خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، تحقیق: شیخ مالک محمودی، چاپ پنجم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، قم، 1425ق.
دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، السنن، تحقیق: فواز أحمد زمرلی و خالد السبع العلمی، دار الکتاب العربی، بیروت، 1407ق.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، الأخبار الطوال، تحقیق: دکتر عصام محمد الحاج علی، چاپ دوم: دار الکتب العلمیة، بیروت، 2012م.
ذهبی، محمد ‌بن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر عبد السلام تدمری، چاپ دوم: دار الکتاب العربی، بیروت، 1410ق.
ذهبی، محمد ‌بن احمد، تذکرة الحفاظ، تحقیق: شیخ زکریا عمیرات، چاپ دوم: دار الکتب العلمیة، بیروت، 1428ق.
ذهبی، محمد ‌بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، چاپ یازدهم: مؤسسة الرسالة، بیروت، 1417ق.
رشاد، علی‌اکبر، دانشنامۀ امام علیع، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1380ش.
ری‌شهری، محمد، موسوعة الإمام علی بن ابی ‌طالبع، دار الحدیث، قم، 1421ق.
سبحانی، جعفر، الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل، المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، قم‏‏، 1412ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، تصحیح: شیخ نجدت  نجیب، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1421ق.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر، ألفیة السیوطی فی علم الحدیث، تصحیح و شرح: أحمد  محمد شاکر، المکتبة العلمیة.
شافعی، محمد بن ادریس، الأم، چاپ دوم: دار الفکر، بیروت، 1403ق.
شهرستانی، سیدعلی، منع تدوین الحدیث، ترجمه: سیدهادی حسینی، مجمع جهانی اهل‌بیتعهم، قم، 1390ش.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الأوسط، تحقیق: محمد حسن اسماعیل شافعی، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1420ق.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی عبد المجید، چاپ دوم: دار إحیاء التراث العربی.
طبری، ابوجعفر محمد ‌بن رستم، دلائل الإمامة، چاپ سوم: منشورات الرضی، قم.
طبری، محمد ‌بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک (تاریخ طبری)، چاپ دوم: دار الکتب العلمیة، بیروت، 1408ق.
طبری، محمد ‌بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، تحقیق: صدقی جمیل العطار، دار الفکر، بیروت، 1415ق.
عسکری، مرتضی، نقش عایشه در اسلام، چاپ دوم: دانشکدۀ اصول الدین، قم، 1387ش.
عسکری وادقانی، عبدالرضا، دائرة‌المعارف پیامبر اعظمصل، پژوهشکدۀ باقرالعلومع، قم، 1391ش.
قطب‌الدین راوندی، ابوالحسین سعید بن هبة‌الله، الخرائج و الجرائح، چاپ اول: مؤسسة الإمام المهدیعج، قم، 1409ق.
محلی، محمد ‌بن احمد و سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تفسیر الجلالین، چاپ پانزدهم: دار ‌ابن‌ کثیر، بیروت، 1432ق.
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: مفید محمد قمیحة، دار الکتب العلمیة، بیروت.
مفید، محمد ‌بن محمد ‌بن نعمان، الأمالی، تحقیق: حسین استادولی و علی‌اکبر غفاری، منشورات جامعۀ مدرسین، قم، 1403ق.
مفید، محمد ‌بن محمد ‌بن نعمان، الجمل و النصرة لسیّد العترة فی حرب البصرة، تحقیق:  سید‌علی میرشریفی، مکتب الإعلام الإسلامی، قم، 1413ق.
منصوری، ایاد، المنهج العلمی فی تقییم أفعال الصحابة، مؤسسة احیاء الکتب الإسلامیة، قم.
منقری، نصر‌ بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، چاپ دوم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، قم، 1382ش.
نیشابوری، مسلم بن حجّاج، صحیح مسلم، تحقیق: شیخ خلیل بن مأمون شیحا، چاپ دوم: دار المعرفة، بیروت، 1428ق.
هدایت‌پناه، محمدرضا، زبیریان و تدوین سیرۀ نبوی، چاپ اول: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،  قم، 1391ش.
هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، تحقیق: محمدباقر انصاری، چاپ پنجم: دلیل ما، قم، 1428ق.
هیثمی، علی بن ابی‏بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1408ق.
یعقوبى، احمد ‌بن ابی‏یعقوب، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، بیروت.
خادملو، مهدی‌رضا، «علل و زمینه‌های جنگ جمل و پیامدهای آن»، استاد راهنما: محمدتقی مختاری، استاد مشاور: حسین مفتخری، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، 1384ش.
ابراهیم‌زاده آملی، نبی‌الله، «انگیزه‌های مخالفت با حکومت علوی»، حکومت اسلامی، شمارۀ 18، 1379ش.