Imamate from the perspective of those accused of exaggeration in Kufah and its continuation until the end of the period of presence (of Shiʿah Imams)

Document Type : Original Article

Author

Level four student of Imamate Studies, Qom School of religious studies, Qom, Iran.

10.22034/jep.2021.303706.1376

Abstract

The concept of Imam for Shia Muslims has been defined from various perspectives. This very definition is indeed manipulated by flawed ideologies in three layers, namely the history of Imamie thought, Imamate beliefs, and understanding historical Shia figures. Understanding the concept of exaggration paves the ground for ideological hampering in three layers. This study aims to investigate and re-arrange the ideological puzzle pieces of some disciples in regard to Imamate. Simply put, this study sheds light on the fact that with the education received from Imams, some disciples presented a more comprehensive ideology of Imamate. In so doing, they were accused of exaggrating the status of Imams. According to this thoughtline, the authority of Imam penetrates through all beings in the universe. Also they argue that the status of Imam is guardianship of religion, guidance and management of the Islamic society, establishment of order in the universe and,  with the permission of Almighty Allah, intercession for people on the judgment day. According to this thoughtline, the major chracteristics of Imams are as follows: being appointed by the Almighty Allah, possession of special knwledge, infallibility and supremity over mankind. In addition, according to this ideology, there are some attributes that exclusively belong to Imams namely, existance as light in the previous world, having the merit of a special soul bestowed by the creator, being created as superior human beings, authority  from the beginning of existance and authority to explain religious deeds. With regard to the phenomenon of custodianship and transferrence of Imamate, this group explained three factors, namely the transferrence of Imamate through a special process, the methodology for identification of Imams and setting examples for the twelve infallible Imams. According to this ideology, disciples must shoulder their responsibility towards their Imam, just as Imams have some specific responsibilities towards disciples. In addition, accepting the authority of Imam brings about numerous merits for the disciples both in here and hereafter. They believe that the phenomenon of Imam and his reign will reach the peak of its prosperity with the establishement of the government of the twelveth Imam. His arrival will bring the Imamate to its culmination. The alleged, though believing in unique and superior reign for Imam, has steered clear from the thuoghtline of Ghalie in respect to Imams. Therefore the accusation of exaggration is just exaggration of accusation.

Keywords


قرآن کریم.
 نهج البلاغة (سخنان امیرمؤمنانع)، گردآوری سید رضی، تصحیح: صبحی صالح، چاپ اول: هجرت، قم، 1414ق.
 الصحیفة السجادیة (دعاهای امام سجادع)، چاپ اول: الهادی، قم، 1376ش.
ابنا‌بسطام، عبدالله و حسین، طبّ الأئمةعهم، چاپ دوم: دار الشریف الرضی، قم، 1411ق.
ابن‌بابویه، على بن حسین، الإمامة و التبصرة من الحیرة، چاپ اول: مدرسة الإمام المهدیعج، قم، 1404ق.
ابن‌شاذان، محمد بن احمد، مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة من ولدهعهم من طریق العامة، چاپ اول: مدرسة الإمام المهدیعج، قم، 1407ق.
ابن‌شهر‌آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی طالبعهم، چاپ اول: علامه، قم، 1379ق. ‏
ابن‌طاوس، على بن موسى، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، چاپ اول: خیام، قم، 1400ق.
ابن‌طاوس، على بن موسى، مهج الدعوات و منهج العبادات، چاپ اول: دار الذخائر، قم، 1411ق.
ابن‌عبدالوهاب، حسین بن عبد‌الوهاب، عیون المعجزات، چاپ اول: مکتبة الداوری، قم.
ابن‌عقده کوفى، احمد بن محمد، فضائل أمیر المؤمنینع، چاپ اول: دلیل ما، قم، 1424ق.
ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال، چاپ اول: دار الحدیث، قم، 1364ش.
ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، چاپ اول: دار المرتضویة، نجف، 1356ش.
ابن‌مشهدى، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، چاپ اول: اسلامى، قم، 1419ق.
ابو‌الصلاح حلبى، تقى بن نجم‏، تقریب المعارف، الهادی‏، قم، 1404ق.
اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، چاپ اول: بنى‌هاشمى، تبریز، 1381ق.
استرآبادى، على، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، چاپ اول: مؤسسة النشر  الإسلامی، قم، 1409ق.
اشعرى قمى، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، چاپ دوم: علمى و فرهنگى‏، 1360ش.
بحرانى، سید‌هاشم بن سلیمان، حلیة الأبرار فی أحوال محمّد و آله الأطهارعهم، چاپ اول: مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، 1411ق.
برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، چاپ دوم: دار الکتب الإسلامیة، قم، 1371ق.
بهمنی، اصغر، رجعت از دیدگاه متکلمان برجستۀ شیعی و رابطۀ آن با تناسخ، زائر، قم، 1385ش.
توران، امداد، خلقت نوری پیامبر و اهل‌بیتعهم در اندیشۀ امامیه نخستین، چاپ اول: دار الحدیث، قم، 1398ش.
جمعی از اصحاب ائمه، الاُصول الستة عشر، چاپ اول: مؤسسة دار الحدیث الثقافیة، قم، 1423ق.
جوهرى بصرى، احمد بن عبد‌العزیز، مقتضب الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، چاپ اول: طباطبایى، قم.‏
حاجی‌زاده، یدالله، غالیان و شیوه‌های برخورد امامان معصومعهم با ایشان، چاپ اول: معارف، قم، 1394ش.
حر عاملى، محمد بن حسن، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، چاپ اول: اعلمى، بیروت، 1425ق.
حسینى میلانى، سید على، تشیید المراجعات و تفنید المکابرات، چاپ چهارم: الحقائق، قم، 1382ش.
حلى، حسن بن سلیمان بن محمد، مختصر البصائر، چاپ اول: مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1421ق.
حلى، حسن بن یوسف بن على بن مطهّر، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، با تعلیقات حسن حسن‏زاده آملى، چاپ چهارم: مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1413ق.
حلى، حسن بن یوسف بن على بن مطهّر، کشف الیقین فى فضائل أمیر المؤمنینع، چاپ اول: وزارت ارشاد، تهران، 1411ق.
حمیرى، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، چاپ اول: مؤسسة آل البیتعهم، قم، 1413ق.
خرازى، سید‌محسن، بدایة المعارف الإلهیة فی شرح عقائد الإمامیة، چاپ چهارم: مؤسسة النشر الإسلامی، قم، 1417ق.
خزاز رازى، على بن محمد، کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، بیدار، قم، 1401ق.
خصیبى، حسین بن حمدان، الهدایة الکبرى، البلاغ، بیروت، 1419ق.
سید مرتضى، على بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، مؤسسة النشر الإسلامی‏، قم، 1411ق.
سیوری، فاضل مقداد بن عبد‌اللّه‏، الأنوار الجلالیة فی شرح الفصول النصیریة، چاپ اول: مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، 1420ق.
سیوری، فاضل مقداد بن عبد‌اللّه‏، اللوامع الإلهیة فی المباحث الکلامیة، تحقیق و تعلیق: قاضى طباطبایى‏، چاپ دوم: دفتر تبلیغات اسلامى، قم، 1422ق.
صدوق، محمد بن على، الأمالی، چاپ ششم: کتابچى، تهران، 1376ش.
صدوق، محمد بن على، التوحید، چاپ اول: جامعۀ مدرسین، قم، 1398ق.
صدوق، محمد بن على، الخصال، چاپ اول: جامعۀ مدرسین، قم، 1362ش.
صدوق، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، چاپ دوم: دار الشریف الرضی للنشر، قم، 1406ق.
صدوق، محمد بن على، علل الشرایع، چاپ اول: کتاب‌فروشى داورى، قم، 1385ش.
صدوق، محمد بن على، عیون أخبار الرضاع، چاپ اول: جهان، تهران، 1378ق.
صدوق، محمد بن على، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ دوم: اسلامیه، تهران، 1395ق.
صدوق، محمد بن على، معانی الأخبار، چاپ اول: اسلامى، قم، 1403ق.
صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم: اسلامى، قم، 1413ق.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، چاپ دوم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، 1404ق.
طبرى آملى صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامة، چاپ اول: بعثت، قم، 1413ق.
طبرى آملى صغیر، محمد بن جریر بن رستم، نوادر المعجزات فی مناقب الأئمة الهداةعهم، چاپ اول: دلیل ما، قم، 1427ق.
طبرى آملى کبیر، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی إمامة علیّ بن أبی  طالبع، چاپ اول: کوشانپور، قم، 1415ق.
طوسى، محمد بن حسن، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، چاپ دوم: دار الأضواء، بیروت، 1406ق.
طوسى، محمد بن حسن، الأمالی، چاپ اول: دار الثقافة، قم، 1414ق.
طوسى، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
طوسى، محمد بن حسن، الغیبة، چاپ اول: دار المعارف الإسلامیة، قم، 1411ق.
طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تحقیق: خرسان، چاپ چهارم: دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق.
طوسى، محمد بن حسن، رجال الطوسی، چاپ سوم: مؤسسة النشر الاسلامی، قم،  1373ش.
طوسى، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة و اُصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الاُصول، چاپ اول: مکتبة المحقق الطباطبائی، قم، 1420ق.
طوسى، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، چاپ اول: مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، 1411ق.
عریضى، على بن جعفر، مسائل علیّ بن جعفر و مستدرکاتها، چاپ اول: مؤسسة آل البیتعهم، قم، 1409ق.
علوى، محمد بن على بن حسین، المناقب/کتاب عتیق، چاپ اول: دلیل ما، قم،  1428ق.
عماد‌الدین طبرى، محمد بن علی، بشارة المصطفى لشیعة المرتضى، چاپ دوم: المکتبة الحیدریة، نجف، 1383ق.
عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، چاپ اول: المطبعة العلمیة، تهران، 1380ق.
فتال نیشابورى، محمد بن حسن، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، چاپ اول: رضى، قم، 1375ش.
قمى، شاذان بن جبرئیل، الفضائل، چاپ دوم: رضى، قم، 1363ش.
قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، چاپ سوم: دار الکتاب، قم، 1404ق.
کشى، محمد بن عمر، رجال الکشی _ إختیار معرفة الرجال، چاپ اول: دانشگاه مشهد، مشهد، 1409ق.
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، چاپ چهارم: دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق.
کوفى اهوازى، حسین بن سعید، الزهد، چاپ دوم: المطبعة العلمیة، قم، 1402ق.
کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، چاپ اول: مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، تهران، 1410ق.
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق: محمدرضا مامقانی، چاپ اول: مؤسّسة آل البیتعهم لإحیاء التراث، قم، 1431ق.‌
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.
مجلسى، محمدتقى بن مقصودعلى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم: مؤسسۀ فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم، 1406ق.
محسنی دایکندی، محمدعظیم، رجعت در عصر ظهور، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعودعج، مرکز تخصصی مهدویّت، قم، 1389ش.
مروارید، حسنعلى، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، چاپ دوم: آستان قدس رضوى‏، مشهد، 1418ق.
مغربی، نعمان ‌بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهارعهم، چاپ اول: جامعۀ مدرسین، قم، 1409ق.
مفضل بن عمر، الهفت الشریف، تحقیق: مصطفى غالب، چاپ اول: دار الأندلس، بیروت، 1964م.
مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، چاپ اول: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، قم، 1413ق.
مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، چاپ اول: کنگرۀ شیخ مفید، قم، 1413ق.
مفید، محمد بن محمد، الأمالی، چاپ اول: کنگرۀ شیخ مفید، قم، 1413ق.
مفید، محمد بن محمد، المسائل السرویة، چاپ اول: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، قم، 1413ق.
مفید، محمد بن محمد، أوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، چاپ اول: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، قم، 1413ق.
مفید، محمد بن محمد، تصحیح اعتقادات الإمامیة، چاپ دوم: کنگرۀ شیخ مفید، قم، 1414ق.
نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، چاپ ششم: مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1365ش.
نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، چاپ اول: صدوق، تهران، 1397ق.
نمازی شاهرودی، علی، اثبات ولایت، چاپ اول: ولایت، مشهد، 1391ش.
نوبختى، حسن بن موسى، فرق الشیعة، چاپ دوم: دار الأضواء، بیروت، 1404ق.
نورى، حسین بن محمدتقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول: مؤسسة آل البیتعهم، قم، 1408ق.
هلالى، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، چاپ اول: الهادی، قم، 1405ق.
افقی، داود، «بررسی غلو در روایات علم اهل‌بیتعهم از کتاب بصائر الدرجات»، استاد راهنما: محمد احسانی‌فر، استاد مشاور: عبدالهادی مسعودی، دار الحدیث، دانشکدۀ علوم حدیث، 1388ش.
حقانی‌فضل، مصطفی، «دیدگاه‌های کلامی جابر بن ‌یزید جعفی»، استاد راهنما: محمدتقی سبحانی، استاد مشاور: قاسم جوادی، دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکدۀ شیعه‌شناسی، تابستان 1392ش.
فلاح‌زاده ابرقویی، سید‌حسین، «تحلیل و بررسی غلو و غالیان در مدرسۀ حدیثی کوفه»، استاد راهنما: محمدعلی مهدوی‌راد، استاد مشاور: محمدکاظم رحمان‌ستایش، دار الحدیث، دانشکدۀ علوم حدیث، بهمن 1386ش.
احمدوند، عباس و طاوسی‌مسرور، سعید، «جابر بن یزید جعفی و بررسی اتهام غلو دربارۀ وی»، مطالعات تاریخی_ فرهنگی، ﺷﻤﺎرۀ 7، 1390ش.
اقوام‌کرباسی، اکبر، «مدرسۀ کلامی کوفه»، جستارهایی در مدرسۀ کلامی کوفه، زیر نظر: محمدتقی سبحانی، چاپ اول: دار الحدیث، قم، 1396ش.
بهارزاده، پروین و فتاحی‌زاده، فتحیه و احدیان، مریم، «بررسی میزان صحت انتساب غلوّ در احادیث کتاب بصائر الدرجات (مطالعۀ موردی روایات قدرة الأئمةعهم)»، پژوهشـنامۀ کلام، شمارۀ 10، بهار و تابستان 1398ش.
بیات، محمدحسین و دارابی، فردین، «تفاوت‌های اساسی رجعت و تناسخ با تکیه بر آیات و روایات»، سراج منیر، شمارۀ 13، زمستان 1392ش.
توران، امداد، «جریان‌شناسی راویان روایات خلقت نوری اهل‌بیتعهم در دو مدرسۀ کوفه و قم»، کلام اهل‌بیتعهم، شمارۀ 2، پاییز و زمستان 1394ش.
توران، امداد، «مضمون‌شناسی احادیث خلقت نوری اهل‌البیتعهم»، شیعه‌پژوهی، شمارۀ 3، تابستان 1394ش.
چلونگر، محمدعلی و طباطبایی پوده، سید مهران، «نقش غالیان در انتشار روایات با مضامین فوق‌بشری‌بودن ائمه»، مطالعات اسلامی، فلسفه و کلام، شمارۀ 93، پاییز و زمستان 1393ش.
حسینی، سید‌علیرضا، «جستاری در آموزه‌های امامتی سه تن از راویان متهم به غلو و نشانه‌های باورپذیری آنها»، امامت‌پژوهی، شمارۀ 20، پاییز و زمستان 1395ش.
حقانی‌فضل، مصطفی، «جابر جعفی غالی یا متهم به غلو»، نقد‌و‌نظر، شمارۀ 65، بهار 1391ش.
حیدری، حسن، «مفضل بن عمر و جریان تفویض»، تحقیقات کلامی، شمارۀ 6، پاییز 1393ش.
خسروپناه، عبدالحسین و پای‌برجای، رمضان، «تمایز رجعت و تناسخ از دیدگاه شیعه»، اندیشۀ نوین دینی، شمارۀ 41، تابستان 1394ش.
دیاری بیدگلی، محمدتقی، «جریان‌شناسی غلو و غالیان در رجال نجاشی»، مقالات و بررسی‌ها، دفتر 77 (1) علوم قرآن، بهار و تابستان 1384ش.
رحمتی، محمدکاظم، «مفضل بن عمر جعفی و کتاب الصراط منسوب به او»، کتاب ماه دین، شماره‌های 102 و 103، فروردین و اردیبهشت 1385ش.
رکنی لموکی، محمدتقی، «بررسی شبهات رجعت و تناسخ»، آئین حکمت، شمارۀ 84، پاییز 1397ش.
شاکر اشتیجه، محمدتقی و قیوم‌زاده، محمود، «چیستی روح‌القدس و آثار آن»، اندیشۀ نوین‌دینی، شمارۀ 30، پاییز 1391ش.
محمدی‌فام، فریدون و نبوی، سیدمجید، «سیر تطور تاریخی غلو در سه مکتب کلامی کوفه، قم و بغداد»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ ٦٥، بهار و تابستان ١٣٩٨ش.
ملانوری، محمدرضا، «محمد بن حسن صفار غالی یا متهم به غلو»، هفت‌آسمان، شمارۀ 69، بهار 1395ش.
موحدیان عطار، علی، «تباین ماهوی رجعت و تناسخ»، فلسفۀ دین، شمارۀ 11، پاییز و زمستان 1390ش.
هزار، علیرضا، «درنگی در شخصیت حدیثی جابر بن یزید جعفی»، علوم حدیث، شمارۀ 24، 1388ش.