The Ancient Zaydi’s Belief of Imamate and Mahdism On the Basis of Abū Sa’id Rawajinī’s “Akhbār al-Mahdī”

Document Type : Original Article

Authors

1 PhD student in Islamic Theology, Qom University, Qom, Iran

2 Associate Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Qom University, Qom, Iran

3 Assistant Professor, Faculty of Theology and Islamic Studies, Qom University, Qom, Iran

10.22034/jep.2021.249830.1232

Abstract

Despite the fundamental difference of some issues on the Imamate and Mahdism between the Imamites and Zaydites, the extant accounts demonstrate a close convergence between them. The convergence that increased in the occultation era by the composition of Hadith compilation, is accused of not being authentic by some orientalists. Indeed, the reconstruction of the lost works of the ancient Zaydite scholars and study of them is useful to find the convergence and response to the orientalists’ claims. Abū Sa’īd Rawājinī, the Zaydite scholar at the time of presence of Imams, played a vital role in the transmission of Zaydite Hadith heritage to the next generation by composing some specialized books in Imamate and Mahdism. The reconstruction of his monograph “Akhbār al-Mahdī” not only approve the existence of some Imamite beliefs on Imamate and Mahdism in the time of presence of Imams, but assert the convergence between the Imamite and Zaydite in this era. The number of the Imams as twelve men, their ancestry, the long occultation of Mahdī, and his hidden birth, are the main advantages of this reconstruction.

Keywords

References

* قرآن کریم.
ابن عقده کوفى، احمد بن محمد، فضایل أمیر المؤمنین؟ع؟، تحقیق‌‌: حرزالدین، عبد الرزاق، دلیل ما،‌‌ قم، 1424 ق.
ابن ‌ابی‌شیبة، ابوبکر، المصنف، تحقیق‌‌: کمال یوسف الحوت، الرشد، الریاض، 1409 ق.
ابن ‌ابی‌عاصم، الأحاد والمثانی، تحقیق‌‌: باسم فیصل، دارالرایة، الریاض، 1411 ق.
ابن ‌ابى‌حاتم، عبدالرحمن، التفسیر، تحقیق‌‌: محمد الطیب اسعد، الطبعة الثالثة‌‌: نزار مصطفى الباز، عربستان، 1419 ق.
ابن ‌ابى‌حاتم، عبدالرحمن، الجرح والتعدیل، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1371 ق.
ابن ‌أخی، محمد، الفوائد، تحقیق‌‌: نبیل جرار، دار اضواء السف، الریاض، 1420 ق.
ابن ‌الجعد، علی، المسند. نادر، بیروت، 1410 ق.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، الأمالی، الطبعة السادسة: ‌‌کتابچی، تهران، 1376‌ ش.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، الخصال، تحقیق‌‌: غفارى، على اکبر، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، ‏‏1362‌ ش.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، ثواب الأعمال وعِقاب الأعمال، ترجمه‌‌: صادق حسن‌زاده، ارمغان طوبیٰ، تهران، 1382 ش.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، علل الشرائع، کتاب‌فروشی داوری، قم، 1385 ش.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون أخبار الرضا؟ع؟، تصحیح‌‌: مهدی لاجوردی، نشر جهان، تهران، 1378 ق.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، کمال الدّین وتمام النّعمة، تحقیق‌‌: علی اکبر غفاری، الطبعة الثانیة‌‌: الإسلامیه، تهران، 1395 ق.
ابن ‌‌بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، معانی الأخبار، تحقیق‌‌: علی اکبر غفاری، النّشر الإسلامی، قم، 1403 ق.
ابن ‌بشران، عبدالملک، الأمالی، تحقیق‌‌: أحمد سلیمان، دارالوطن، الریاض، 1420 ق.
ابن بطة، عبیداللّه، الإبانة الکبری، تحقیق‌‌: حمد التویجری، دار الرایة، الریاض، 1429 ق.
ابن ‌حبان، محمد، المجروحین، تحقیق‌‌: محمود زائد، دار الوعی، حلب، 1396 ق.
ابن ‌حجر، أحمد، تهذیب التهذیب، دار الفکر،‌‌ بیروت، 1404 ق.
ابن ‌حزم، علی بن احمد الاندلسی، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، مکتبة الخانجی، قاهرة، بی‌تا.
ابن ‌حماد، نعیم، الفتن، تحقیق‌‌: سهیل زکار، دار الفکر، بیروت، 1414 ق.
ابن ‌حنبل، احمد، المسند، مؤسسة قرطبة، قاهره‌، بی‌تا.
ابن ‌حیون، نعمان، شرح الاخبار، تحقیق‌‌: محمد حسین حسینى‌ جلالى، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1409 ق.
ابن ‌خزیمه، محمّد، التوحید، تحقیق‌‌: الشهوان، عبدالعزیز، الطبعة الخامسه‌‌: الرّشد، الریاض، 1414 ق.
ابن ‌خزیمه، محمّد، الصحیح، تحقیق‌‌: محمّد مصطفى الأعظمی، المکتب الإسلامی،‌‌ بیروت، 1390 ق.
ابن طاووس، سید علی بن موسی بن جعفر، الیقین باختصاص مولانا علی؟ع؟ بإمرة المؤمنین، تحقیق‌‌: اسماعیل انصارى زنجانى، ‏ دار الکتاب‏، قم، 1413 ق.
ابن ‌عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق‌‌: غزاوی، مختار، الطبعة الثالثة‌‌: دار الفکر،‌‌ بیروت، 1409 ق.
ابن ‌قتیبه، عبداللّه الدینوری، عیون الاخبار، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1418 ق.
ابن ‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزّیارات، تحقیق‌‌: عبدالحسین امینى‏، المرتضویة، نجف، 1356‌ ش.
ابن ‌قیسرانی، محمد، تذکرة الحفاظ، تحقیق‌‌: عبد المجید حمدی، دار الصمیعی، الریاض، 1415 ق.
ابن ‌قیسرانی، محمد، ذخیرة الحفاظ، تحقیق‌‌: عبدالرحمن الفریوائی، دار السلف، الریاض، 1416 ق.
ابن ‌ماجه، محمّد، السنن، تحقیق‌‌: محمّد فؤاد عبدالباقی، دار الفکر، بیروت، بی‌تا‌‌.
ابوالمعاطی، السید النوری، موسوعة اقوال الدارقطنی، تحقیق‌‌: آشرف منصور و الآخران، بی‌نا، بی‌تا.
ابوداود، سلیمان السجستانی، السنن، دار الکتاب العربی، بیروت، ‌بی‌تا.
أبوزرعة، عبیداللّه، الضعفاء وأجوبة الرازی على سؤالات البرذعی، تحقیق‌‌: سعدی الهاشمی،
 دارالوفاء، المدینه، 1409 ق.
ابوعوانه، یعقوب بن اسحاق، المستخرج، دار المعرفة، بیروت، 1409 ق.
ابونعیم، احمد بن عبداللّه، حلیة الاولیاء وطبقات الاصفیاء، الطبعة الرابعة‌‌: دار الکتاب العربی، بیروت، 1405 ق.
الاشعری، ابوالحسن علی، مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، تحقیق‌‌: هلموت ریتر، دار احیاء التراث العربی،‌‌ بیروت، بی‌تا.
اشعری، سعد بن عبداللّه، المقالات والفرق، ترجمه‌‌: محمد جواد مشکور، انتشارات عطایی، تهران، 1371‌ ش.
الاصبهانی، ابو نعیم احمد، حلیة الأولیاء‌‌، تحقیق‌‌: عصام الدین الصبابتی، الطبعة الثانیة‌‌: بی‌نا، قاهره‌، 1413 ق.
الاصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبین، تحقیق‌‌: کاظم المظفر، الطبعة الثانیة‌‌: دار الکتاب،‌‌ قم، 1385 ق.
الآجُرّی، ابوبکر، الشریعة، تحقیق‌‌: عبد اللّه الدمیجی، الطبعة الثالثة: دار الوطن، ریاض 1420 ق.
[الآملی الصغیر، محمد؟]،‌ دلائل الإمامة، انتشارات بعثت‏، قم، ‏1413 ق.
الآملی الکبیر، محمد، المسترشد، انتشارات کوشانپور، قم، 1415 ق.
البخاری، محمّد، الجامع الصحیح [صحیح البخاری]، تحقیق‌‌: مصطفى دیب البغا، دار ابن ‌کثیر، بیروت، 1407 ق.
البخاری، محمّد، تاریخ الأوسط، تحقیق‌‌: إبراهیم، محمود، دار الوعی، حلب، 1397 ق.
البخاری، محمّد، تاریخ الکبیر، تحقیق‌‌: الندوی، السید هاشم، دار الفکر،‌‌ بیروت، بی‌تا‌‌.
البرقى، أحمد‏، المحاسن، تحقیق‌‌: جلال‌الدّین محدث، دار الکتب الإسلامیة، قم، 1371 ق.
البزار، أحمد، المسند (البحر الزخار)، تحقیق‌‌: محفوظ زین اللّه، مکتبة العلوم والحکم، المدینه، 1409 ق.
البغدادی، أحمد الخطیب، تاریخ بغداد، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1417 ق.
البغدادی، أحمد الخطیب، شرف اصحاب الحدیث، دار احیاء السنه النبویه، أنقرة، 1389 ق.
بلخی، محمد، مثنوی معنوی، تصحیح‌‌: بدیع‌الزمان فروزان‌فر، غیوری، تهران، 1379‌ ش.
التّرمذی، محمّد، السّنن، تحقیق‌‌: محمّد شاکر و الآخرون، دار إحیاء التّراث العربی،‌‌ بیروت، بی‌تا‌‌.
التّمیمی، عبد القاهر طاهر البغدادی، الفرق بین الفرق وبیان الفرقه الناجیه، الطبعة الثانیة‌‌: دار آفاق الجدیده، بیروت، 1977م.
الجاحظ، عمرو بن بحر، البیان والتبیین، دار مکتبة هلال، بیروت، 1423ق.
جاسم، حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه‌‌: محمد تقی آیت‌اللّهی، چاپ پنجم: امیر کبیر، تهران، 1392‌ ش.
الحاکم، محمد، المستدرک علی الصحیحین مع التلخیص الذهبی، تحقیق‌‌: عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیة، بیروت، 1411 ق.
الخزّاز، على، کفایة الأثر، تحقیق‌‌: عبداللطیف کوه‌کمرى، انتشارات بیدار، قم، 1401 ق.
الخویی، السید أبوالقاسم، معجم رجال الحدیث، الطبعة الخامسة‌‌: الصدر، قم، 1413 ق.
الذّهبی، محمّد، تاریخ الإسلام، تحقیق‌‌: عمر التدمری، دار الکتاب العربی،‌‌ بیروت، 1407 ق.
الذّهبی، محمّد، سِیر أعلام النبلاء. الطبعة الرابعة‌‌: الرّسالة، بیروت، 1410 ق،
الزّرکلی، خیرالدّین، الأعلام، الطبعة الخامسة: دار العلم الملایین، بیروت، 1980 م.
سعدان، المخرمی البزاز، الجزء، تحقیق‌‌: عبد المنعم ابراهیم، دار الباز، مکه، 1420 ق.
شبیری زنجانی، سید موسی، التعلیقات الرجالیه علی کتب الحدیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، قم، (نسخه دیجیتال).
شهیدی، سید جعفر، شرح مثنوی، چاپ سوم: انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1380 ش.
شیخ مفید، مُحمّد بن مُحمّد بن نُعمان‏‌، الارشاد، تصحیح‌‌: مؤسسة ‏آل البیت؟عهم؟ لاحیاء التراث‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‏‌‌، کنگره شیخ مفید، قم، 1413 ق.
شیخ مفید، مُحمّد بن مُحمّد بن نُعمان‏‌، الأمالی، کنگره شیخ مفید،‌‌ قم، ‏1413 ق.
صفّار قُمّی، محمد بن حسن بن فَروخ، ‌‌‏‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌ بصائر الدرجات، تصحیح‌‌: محسن کوچه‌باغى، الطبعة الثانیة‌‌: ‏ مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، قم، 1404 ق.
الطبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، تحقیق‌‌: طارق _ الحسینی، دار الحرمین، قاهره‌، 1415 ق.
الطبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق‌‌: ابن عبدالمجید حمدی، الطبعة الثانیة‌‌: مکتبة العلوم والحکم، قاهره‌، 1404 ق.
الطبری، محمد، تاریخ الأمم والملوک، الطبعة االرابعة‌‌: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1403 ق.
الطبری، محمد، جامع البیان، دار الفکر، بیروت، 1415 ق.
طوسی، محمد بن‌ حسن (شیخ طوسی)‌، الإستبصار، تحقیق‌‌: الحسن الموسوى‏، دار الکتب
 الإسلامیه، تهران، 1390 ق.
طوسی، محمد بن‌ حسن (شیخ طوسی)‌، الأمالی، دار الثّقافة،‌‌ قم، 1414 ق.
طوسی، محمد بن‌ حسن (شیخ طوسی)‌، الرّجال، تحقیق‌‌: قیومی، جواد، الطبعة الثالثة‌‌‌: النشر الاسلامی‏‌،‌‌ قم، 1373ش.
طوسی، محمد بن‌ حسن (شیخ طوسی)‌، الغیبة، دار المعارف الإسلامیة، قم، 1411 ق.
طوسی، محمد بن‌ حسن (شیخ طوسی)‌، الفهرست، مکتبة المحقق الطباطبایی‏، قم، 1420 ق.
طوسی، محمد بن‌ حسن (شیخ طوسی)‌، تهذیب الأحکام، تحقیق‌‌: الحسن الموسوى‏، الطبعة الرابعة‌‌: دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1407 ق.
الطّهرانی، آقا بزرگ، الذّریعه، الطبعة الثالثة‌‌: دار الأضواء، بیروت، 1403 ق.
الطیالسی، سلیمان، المسند، تحقیق‌‌: محمد ‌‌الترکی، دار هجر، مصر، 1419 ق.
عدة من العلماء، الأصول الستة عشر، دار الشبستری‏، قم، 1363 ش.
القمّی‏، على، التّفسیر، تحقیق‌‌: طیب‏ موسوى جزائرى، الطبعة الثالثة‌‌: دار الکتب،‌‌ قم، 1404 ق.
کاشفی، کمال الدین حسین بن علی، لب لباب مثنوی، تصحیح‌‌: دین محمد درکزهی، انتشارات سرو، سراوان، 1395 ش.
الکراجکی، محمّد، کنز الفوائد، تحقیق‌‌: عبداللّه نعمة، دار الذّخائر،‌‌ قم، 1410 ق.
الکلینی، محمّد، الکافی، الطبعة الرابعة‌‌: دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 ق.
الکوفی، فرات، التفسیر، تحقیق‌‌: محمّد الکاظم، وزارة الإرشاد، تهران، 1410 ق.
المجلسی، محمّدتقى، روضة المتقین، تحقیق‌‌: موسوى اشتهاردى، الطبعة الثانیة‌‌: کوشانپور، قم، ‏1406 ق.‏
المجلسی، محمدباقر، ‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؟عهم؟، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق.
المزّی، یوسف بن عبدالرّحمن، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1406 ق.
[المسعودی، على؟‌]‌، ‌‌اثبات الوصیة، الطبعة ‌الثالثة‌‌: انصاریان، قم، 1384 ش.
النّجاشی، أحمد، الفهرست، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، ‌‌قم، 1365 ش.
النعمانی، محمد‏، الغیبة، تحقیق‌‌: على اکبر غفارى، نشر صدوق، تهران، 1397 ق.
النوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، الحیدریه، نجف، 1355 ق.
النّوری، ح‍س‍ی‍ن ‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی‌، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، مؤسسة ‏آل البیت؟عهم؟ لاحیاء التراث‌‌‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‏‌‌‌‏‌‌‌‏‌‌‏‌‌، قم، 1408 ق.
النیسابوری، مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح، تحقیق‌‌: محمد فواد عبدالباقی، دار احیاء التراث العربی، بیروت‌‌.
هانی، ادریس، الامام المهدی حقیقة تاریخیة؟ أم فرضیة فلسفیة؟ (مع أحمد الکاتب)، دار المحجة البیضاء، بیروت، 2011م.
Kohlberg, Etan. “From Imāmiyya to Ithnā-’ashariyya.” Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 39, no. 3 (1976), pp. 521–34.
انصاری، حسن، «معمای چند کتاب‌‌: از کتاب الأوصیای شلمغانی تا اثبات الوصیه مسعودی»، ansari.kateban.com/post/1196، 12/4/1399.
جرار، ماهر، «تفسیر ابوالجارود زیاد بن منذر، مقدمه‌‌ای در شناخت عقائد زیدیه»، آینه پژوهش، ش 95، زمستان 1384 ش‌.
ذاکری، محمد تقی و  صفری فروشانی، نعمت اللّه، «رویکرد ابوالمفضل شیبانی به حدیث»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، ش67، تابستان 1399‌ ش.
رجایی، مهدیه، و قندهاری، محمد ‌مهدی، «نقش احادیث مشهور در شکل‌‌گیری باور شیعه به پیوستگی امامت»، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش 1۷، 1394 ش.
رحمان ستایش، محمد کاظم و فرجامی، اعظم، «تأثیر ابوالجارود بر روایات امامیه»، علوم قرآن و حدیث، ش 88، بهار و تابستان 1391 ش.
قُربانی زرین، رضا، «بررسی قدمت احادیث دوازده امام در الکافی»، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش 12، 1392  ش.
کورانی، علی، «حدیث بشارت رسول خدا به دوازده امام در متون اهل سنت»، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش 12، 1392  ش.
لواسانی، سید محمد رضا، «جستاری در باور زیدیه متقدم به اخبار امامان اثنی‌ عشر؛ مطالعه موردی ابو الجارود»، فصلنامه امامت‌پژوهی، ش 12، 1392 ش.
موحدی، محمد علی و حشمت‌پور، محمد حسین، «شخصیت رجالی فزاری»، فصلنامه علوم حدیث، ش 96، تابستان 1399 ش.
موسوی‌نژاد، سید علی، «آشنایی با زیدیه»، فصلنامه هفت آسمان، ش11، پاییز1380 ش.
Madelung, wilferd“the sources of Ismaili law”. jurnal near Eastern Studies, (1976), 35 (1), pp 29-40.
Sachedina, Abdulaziz. “A Treatise on the Occultation of the Twelfth Imāmite Imam.” Studia Islamica, no. 48 (1978)‌‌ pp. 109–24.
Emamat Pajouhi
Volume 10, Issue 1 - Serial Number 27
September 2020
Pages 119-155

Files

Share

How to cite

Statistics