2024-03-28T14:20:12Z
https://jep.emamat.ir/?_action=export&rf=summon&issue=16744
امامت پژوهی
2588-6533
2588-6533
1398
9
2
چگونگی نهادینهکردن اندیشۀ نصب الهی امام در میان امامیه توسط امام باقر(ع)
روح الله
رجبی پور
محمدتقی
سبحانی
آموزۀ نصب الهی امام که از اندیشههای شاخص اعتقادی امامیه میباشد، تطورات مختلفی را پشت سر نهاده است. از جملۀ مهمترین تطورات، طرح نخستین و اجمالی آموزۀ نصب، طرح تفصیلی و نهادینهکردن آن بین امامیان، و طرح آشکار آن در جامعۀ اسلامی است. در پژوهش حاضر یکی از تحولات اساسی این اندیشه که همان نهادینه کردن و عمومیت یافتن آن است، مورد کنکاش قرار گرفته است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته است. یافتههای این پژوهش چنین مینمایاند که گرچه ائمه(ع) پیش از امام باقر(ع) نیز سخن از اندیشۀ نصب به میان آورده بودند، اما این امام باقر(ع) بود که با تلاشهای خویش، اندیشۀ نصب الهی امام را در بین امامیان نهادینه کرد. نتیجۀ نهادینهشدن این اندیشه در فزونی باورمندان به امامت نصبی و عدم انشقاق بین امامیان در انتخاب جانشین برای امام باقر(ع) است.
اندیشۀ نصب الهی امام
جانشینی امام باقر(ع)
تاریخ کلام امامیه
2019
12
22
7
27
https://jep.emamat.ir/article_122107_993d8f639166ae1befee95b78ffb134d.pdf
امامت پژوهی
2588-6533
2588-6533
1398
9
2
رویکرد «امامت تبیینی» عرصهای گمنام در امامتپژوهی
مجتبی
تاریوردی زاده
رویکرد «امامت تبیینی» در کنار رویکردهای مختلف از امامتپژوهی، با تکیه بر منابع وحیانی در صدد بررسی مسائل امامتی است. در مسیر آشنایی با این رویکرد برای امامتپژوهان، ضرورتِ إرائۀ تصویری مناسب و جامع برای آن احساس میشود. ابتدا با اشاره به جایگاه عظیم مسئلۀ امامت در منابع وحیانی، اهمیت آن در منظومۀ دینی تبیین میگردد. سپس با بیان رویکردهای متفاوت از امامتپژوهی و معرفی اجمالی آنها، به دلیل موقعیت حساس و مهم رویکرد امامت تطبیقی در حوزۀ امامتپژوهی، تفاوتهای اساسی بین دو رویکرد «امامت تبیینی» و «امامت تطبیقی» مورد توجه قرار گرفته است. امامت تبیینی برخلاف تطبیقی، به دنبال توصیف و تبیین مقام حقیقی امام و امامت میباشد. این رویکرد با روشی اجتهادی و توجه خاص به استخراج مسائل امامتی از منابع وحیانی، تلاش خود برای بیان تمام نکات مستفاد از منابع را به کار میگیرد. همچنین در ورود به مسائل امامتی، مانند رویکرد تطبیقی، به جهت رعایت مخاطبِ مخالف، محدودیتی ندارد. منابع رویکرد تبیینی از گسترۀ بیشتری نسبت به تطبیقی برخوردار است و مخاطبین آن غالباً شیعیان و کسانی هستند که به دنبال شناخت مباحث امامت میباشند و بیشتر از وجود و عدم وجود درونمایههای امامتی پرسش میکنند. علاوه بر این، شکلگیری رویکرد تبیینی همزمان با رشد معرفتی و انگیزۀ فهم معارف بوده و در آن به شدّت بر ادبیات وحیانی تأکید میشود.
علم کلام
امامتپژوهی
رویکرد
امامت تبیینی
امامت تطبیقی
2019
12
22
27
58
https://jep.emamat.ir/article_122108_9a3df007eac0b44816175dc79ebed99c.pdf
امامت پژوهی
2588-6533
2588-6533
1398
9
2
گفتمانِ امامت در «کتاب التفسیر» حسن بن محبوب
سعید
عزیزی
علی
راد
روح الله
شهیدی
از جملۀ روشهای نوین مطالعۀ احادیث تفسیری امامیه، گفتمانکاوی تاریخی است. در این روش، بر پایۀ بافتشناسی فکری جامعه در زمانۀ شکلگیری کتب تفسیری شیعه و کشف آوای متعارض آن، گفتمان نهفته در دل روایات، واکاوی میگردد. بر پایۀ این روش، «کتاب التفسیر» حسن بن محبوب (149 – 224 ق) از اصحاب امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع)، از جملۀ اصحاب اجماع امامیه و از استوانههای چهارگانۀ علمی شیعه در عصر خویش، تحلیل شده است. گزارشات تراثپژوهان حاکی از آن است که این کتاب، در بازۀ زمانی نیمۀ دوم قرن دوم و اوایل سدۀ سوم هجری، یکی از منابع تفسیر روایی شیعه بوده است. بنابراین، مسئلۀ اصلی این پژوهش، محتواشناسی تفسیر حسن بن محبوب به روش تحلیل گفتمان، و تحلیل جایگاه این تفسیر در تاریخنگاری تفسیر امامیه در قرن دوم و سوم هجری است. بر پایۀ دستاورد این پژوهش، مؤلفههای گفتمان تفسیری حسن بن محبوب، چهار گفتمان وصایت و امامشناسی، تفضیل امیرالمؤمنین علی(ع) و تنقیص خلفا، ولایت و علم امام است. ازاینرو میتوان چنین برآورد نمود که «کتاب التفسیر» ابنمحبوب در رویارویی دیالکتیکی با چهار گفتمان رقیب، گردآوری شده و بازتاب یافته است.
حسن بن محبوب
روایات تفسیری
آموزۀ امامت
گفتمان تفسیری
تفسیر امامیه
2019
12
22
59
95
https://jep.emamat.ir/article_122111_4c7daa5c8c254ca1df4a24b992898fc4.pdf
امامت پژوهی
2588-6533
2588-6533
1398
9
2
کنش گفتاری حدیث «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه» بر اساس دیدگاه آستین
مرضیه
تالی طبسی
محسن
رجبی قدسی
خطبۀ غدیر مهمترین خطبۀ پیامبر است که بسیاری از حوادث مهم بعدی تاریخ اسلام، تحت تأثیر آن قرار گرفت. جملۀ «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه» در این خطبه، در بین فریقین بیشترین چالش را نسبت به جملات دیگر خطبه به همراه داشته است؛ با اینکه پیامبر(ص) مشابه الفاظ این جمله -مانند «امام»، «خلیفه»، «وصیّ»، و حتی «ولی»- را در قسمتهای دیگر خطبه به کار برده است. سؤال مطرح این است که ویژگی چالشبرانگیز در این جمله چیست؟ نظریۀ کنشگفتاری، به عنوان یک نظریۀ کاربردشناسانه که گفتار را یک کنش ارتباطی و اجتماعی میداند و با بررسی زبان در بافت، در پی کشف زوایای پنهان معانی است، در بررسی حدیث غدیر حائز اهمیت است. در این مقاله بر اساس دیدگاه کنش گفتاری آستین، تبیین شده است که اگرچه این جمله به ظاهر دارای ساختار خبری است، ولی یک پارهگفتار کنشی محسوب میشود که علاوه بر کنش بیانی، دارای کنش منظوری و تأثیری است. در کنش منظوری که محور تحلیل زبانی آستین است، به این نتیجه رسیدیم که پیامبر(ص) درصدد انشای حکم است. در این حکم، امام علی(ع) به عنوان ولی امر مسلمین منصوب میشود. همانطور که کنشهایی مثل عقدکردن و نذرکردن الفاظ و واژگان مخصوص خود را میطلبد و الفاظ مشابه افادۀ حکم را نمیکند، در خطبۀ غدیر هم، اگرچه مشابه این الفاظ به کار برده شده، ولی فقط واژگان تعریف شده از جانب خدا است که افادۀ این حکم را میکند.
پیامبر (ص)
امام علی(ع)
حدیث غدیر
کنش گفتاری
آستین
2019
12
22
97
130
https://jep.emamat.ir/article_122112_0e315f32065e0c9d19cf433fad6f1370.pdf
امامت پژوهی
2588-6533
2588-6533
1398
9
2
جایگاه امامت باطنی از دیدگاه بریلویه
مهدی
فرمانیان
عباس
خسروی
بریلویه برای امامان دوازدهگانۀ شیعه قائل به خلافت و ولایت باطنی هستند و معتقدند که علی(ع) به عنوان اولین امام و خلیفۀ باطنی است و بعد از آن حضرت، یکایک امامان تا امام مهدی(عج) خلفای باطنی میباشند. از دیدگاه بریلویه، تعیین امامت و خلافت باطنی، انتصابی است و مردم در تعیین امام و خلیفۀ باطنی، نقشی ندارند و انتخاب ایشان از سوی خداوند متعال است؛ اما در خلافت ظاهری، قائل به انتخابیبودن خلیفه و امام هستند و انتخاب امام را بر عهدۀ مردم میدانند. بریلویه برای امام باطنی شاخصههایی نظیر: علم، علم غیب، افضلیت، شجاعت، کرامت، تصرف و غوثیت، بیان کردهاند. نگارنده در این نوشتار با بهرهگیری از روش توصیفی - تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، به بررسی جایگاه امامت باطنی از دیدگاه بریلویه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که آنان در این زمینه، دارای اشتراکات فراوانی با مذهب شیعه هستند.
بریلویه
علی(ع)
ولایت و امامت باطنی
خلافت ظاهری
سنی دوازهامامی
2019
12
22
131
160
https://jep.emamat.ir/article_122113_63c4fcef188895cb7e349f18069649bf.pdf
امامت پژوهی
2588-6533
2588-6533
1398
9
2
نقد و بررسی استدلال فخررازی به آیۀ صدیقین بر خلافت ابوبکر
محمدمهدی
نصیری
مسئلۀ جانشینی رسول خدا(ص) را میتوان پرچالشترین مسئله میان شیعه و اهل سنت از آغاز تاکنون دانست که زمینۀ شکاف عمیق میان آنان را پدید آورد. عالمان شیعه معتقدند که امامت امری الهی بوده و به دلایل وحیانی فقط حضرت امیر(ع)، جانشین پیامبر(ص) معرفی شده است. در مقابل، عالمان اهل سنت افزون بر غیرالهیدانستن امر خلافت، ابوبکر را به اقتضای همصدایی اکثر صحابه در سقیفۀ بنیساعده، خلیفۀ پیامبر(ص) معرفی میکنند. در این میان، گروهی از عالمان اهل سنت میکوشند تا وجاهتی وحیانی نیز به خلافت ابوبکر ببخشند؛ ازجمله باید به فخررازی اشاره کرد که در تفسیر خود، در این زمینه قلمفرسایی کرده است. او با صدیقانگاشتن ابوبکر و برشمردن او جزء گروه صدیقان با توجه به آیۀ 69 سورۀ نساء و برداشت خود از آیات ششم و هفتم سورۀ فاتحه مبنی بر معرفیشدن صدیقان به عنوان پیشوا و مقتدا، مدعی خلافت ابوبکر شده است. در مقالۀ پیش رو با بررسی مقدمات و دلایل قیاس فخررازی، مشخص میگردد علاوه بر اینکه نمیتوان ابوبکر را صدیق نامید و او را از گروه صدیقان برشمرد، تلازمی میان صدیقبودن و منصب امامت و پیشوایی مردم وجود ندارد. بنابراین بر اساس آیۀ صدیقین نمیتوان مدعی خلافت ابوبکر شد.
خلافت
آیۀ صدیقین
صدیق
ابوبکر
فخررازی
2019
12
22
161
185
https://jep.emamat.ir/article_122114_8f45a1fe979236e69f3529931f09afc6.pdf